ΓΝΩΜΕΣ

Η Επιστήμη και η Μουσική ως Αλληλένδετοι Τομείς

10/02/2025

Η επιστήμη και η μουσική συχνά θεωρούνταν ξεχωριστοί τομείς και κατευθύνσεις - η μεν επιστήμη καθοδηγούμενη από τη λογική και η δε μουσική καθοδηγούμενη από το συναίσθημα.

 

Της Μελίτας Μενελάου (*) 

Ωστόσο, οι δύο αυτοί τομείς ήταν ανέκαθεν αλληλένδετοι, ιδιαίτερα μέσω καινοτόμων γυναικών που αψήφησαν κοινωνικά πρότυπα προσπαθώντας να προωθήσουν και τους δύο τομείς. Από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή, οι γυναίκες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κατανόησής μας για τον ήχο, τη θεωρία της μουσικής και την επιστήμη που βρίσκεται πίσω από αυτά.

Μία από τις πρώτες καταγεγραμμένες γυναίκες στον τομέα της επιστήμης και της μουσικής ήταν η Υπατία της Αλεξάνδρειας (370-415). Φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος, η Υπατία ασχολήθηκε ενδελεχώς με τη μελέτη της ακουστικής, εξερευνώντας τις μαθηματικές σχέσεις που διέπουν την αρμονία και τις μουσικές κλίμακες. Ανέπτυξε το έργο του Πυθαγόρα, ο οποίος ανακάλυψε τις αριθμητικές αναλογίες των μουσικών διαστημάτων, αποδεικνύοντας ότι η μουσική και τα μαθηματικά είναι σχετιζόμενες έννοιες. Κατά τη μεσαιωνική περίοδο, η Hildegard von Bingen (1098- 1179) ως ηγουμένη των Βενεδικτίνων, ήταν οραματίστρια συνθέτρια, της οποίας η ιερή μουσική διακρινόταν από πολυπλοκότητα και συναίσθημα. Πέρα από τη μουσική της ιδιοφυΐα, ήταν επίσης μια σεβαστή επιστήμονας και θεραπεύτρια, γράφοντας εκτενώς για την ιατρική, τη βοτανική και τις φυσικές επιστήμες. Το έργο της σχετικά με τις επιδράσεις του ήχου και της μουσικής στο ανθρώπινο σώμα προηγήθηκε των σύγχρονων μελετών στη μουσικοθεραπεία. Κατά τον Διαφωτισμό, η Émilie du Châtelet (1706-1749) αναδείχθηκε ως μια σημαντική μορφή στη σύνδεση της φυσικής με τη μουσική. Ως φυσικός και μαθηματικός, μελέτησε και ανέπτυξε το έργου του Νεύτωνα,
καθιστώντας τη φυσική πιο προσιτή και εφαρμόσιμη. Το έργο της επεκτάθηκε επίσης στη μελέτη των ηχητικών κυμάτων και των δονήσεων, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της ακουστικής ως επιστημονικό πεδίο.

Ο 19ος και ο πρώιμος 20ός αιώνας χαρακτηρίζονται από μια αύξηση στον αριθμό των γυναικών που έκαναν σημαντικές συνεισφορές στη φυσική της μουσικής. Μία από αυτές ήταν η Ada Lovelace (1815-1852), η οποία θεωρείται η πρώτη προγραμματίστρια υπολογιστών. Αν και είναι περισσότερο γνωστή για το έργο της πάνω στην Αναλυτική Μηχανή του Babbage, ήταν επίσης γοητευμένη από τη δυνατότητα των μηχανών να δημιουργούν μουσική μέσω μαθηματικών αρχών. Το όραμά της έθεσε τα θεμέλια για μελλοντικές εξελίξεις στη ψηφιακή μουσική και τη συνθετική σύνθεση. Στον τομέα της πειραματικής φυσικής, η Αμερικανίδα επιστήμονας και εφευρέτης Margaret Watts- Hughes (1842-1907) διεξήγαγε πειράματα στην κυματική, τη μελέτη δηλαδή των δονήσεων του ήχου. Χρησιμοποιώντας μια συσκευή που εφηύρε, την «Eidophone»,
έδειξε πώς οι μουσικοί τόνοι μπορούσαν να δημιουργήσουν περίπλοκα γεωμετρικά μοτίβα σε άμμο και υγρά, αποκαλύπτοντας μια άμεση σχέση μεταξύ ήχου, δομής και μορφής.

Ο 20ός αιώνας περιλαμβάνει ακόμη πιο σημαντικές ανακαλύψεις, με τις γυναίκες να συνεισφέρουν στον τομέα της ηλεκτρονικής μουσικής και όχι μόνο. Η Daphne Oram (1925-2003) ήταν πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής μουσικής και η πρώτη γυναίκα που σχεδίασε και κατασκεύασε έναν πρώιμο συνθεσάιζερ. Ανέπτυξε το σύστημα Oramics, το οποίο μετέτρεπε χειρόγραφα ηχητικά κύματα σε ηλεκτρονικό ήχο, ενώνοντας τη φυσική, τη μηχανική και αλλά τη μουσική σύνθεση. Οι καινοτομίες της έθεσαν τα θεμέλια για τα σύγχρονα συνθεσάιζερ και την ψηφιακή ηχητική τεχνολογία. Στον τομέα της ψυχοακουστικής, της μελέτης δηλαδή του πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον ήχο, η φυσικός και ερευνήτρια Evelyn Glennie (1965-) κατάφερε να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της μουσικής στην σύγχρονη επιστήμη. Ως μουσικός που παίζει κρουστά όργανα, αλλά και κωφή, έχει δείξει ότι ο ήχος δεν είναι μόνο ακουστική εμπειρία αλλά και φυσική, μέσω των δονήσεων που γίνονται αισθητές στο σώμα. Το έργο της έχει εκπνεύσει μελέτες γύρω από την επίδραση της μουσικής στον εγκέφαλο και το σώμα, ιδιαίτερα σε θεραπευτικά πλαίσια.

Σήμερα, οι γυναίκες συνεχίζουν να προωθούν την καινοτομία στη διασταύρωση της επιστήμης και της μουσικής, από νευροεπιστήμονες που εξερευνούν τον αντίκτυπο των μελωδιών στη γνωστική λειτουργία έως και μηχανικούς που αναπτύσσουν νέα ψηφιακά όργανα. Οι συνεισφορές τους μας υπενθυμίζουν ότι η μουσική δεν είναι απλώς μια μορφή τέχνης, αλλά ένα επιστημονικό φαινόμενο που ξεπερνά τον χρόνο, τον πολιτισμό, το φύλο και τα κοινωνικά στερεότυπα. Η κληρονομιά αυτών των αξιοσημείωτων γυναικών τονίζει τον άρρηκτο δεσμό μεταξύ επιστήμης και μουσικής. Οι ανακαλύψεις και οι συνθέσεις τους έχουν διαμορφώσει την κατανόησή μας για τον ήχο, αποδεικνύοντας ότι η δημιουργικότητα και η αναλυτική σκέψη είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Με τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας των Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη στις 11 εβρουαρίου, δεν τιμούμε μόνο το παρελθόν γυναικών που τόλμησαν και έμπρακτα πρόσφεραν στην επιστήμη, αλλά εμπνέουμε και τις μελλοντικές γενιές να εξερευνήσουν τις απεριόριστες δυνατότητες που προσφέρει η επιστήμη συμπεριλαμβανομένου και της διασταύρωσης της με τη μουσική.

(*) Μητέρα – Γυναίκα – Χημικός Μηχανικός
Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και Επιστήμης και Μηχανικής Υλικών
ΤΕΠΑΚ

 

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 'ΓΝΩΜΕΣ'

ΓΝΩΜΕΣ
Η Σιωπηλή Απειλή του Χρηματοοικονομικού Αναλφαβητισμού για τις Γυναίκες

10/03/2025

Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου) δεν ήταν απλώς μια ημέρα εορτασμού, αλλά μια ευκαιρία να ρίξουμε φως στις οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες παγκοσμίως. Μια από τις μεγαλύτερες ανισότητες που συνεχίζουν να τις επηρεάζουν είναι ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός, δηλαδή η έλλειψη γνώσεων και δεξιοτήτων για τη διαχείριση των οικονομικών τους.
ΓΝΩΜΕΣ
Η αβάσταχτη ελαφρότητα των… επικίνδυνων οικοδομών

04/03/2025

«Οι ΕΟΑ μπορούν να αναλάβουν, την ευθύνη, φτάνει να τους δοθούν τα απαραίτητα νομικά, διοικητικά και οικονομικά εργαλεία»
ΓΝΩΜΕΣ
Του Νίκου Κωνσταντίνου: Δημοκρατία Υπό Διάσπαση (Προσοχής): Ο Τραμπ ως Ταχυδακτυλουργός!

11/02/2025

Δεν είναι ξεκάθαρο αν ο επανεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ και η ομάδα του, έχουν μια βαθιά κατανόηση των αρχών της Ψυχολογίας σχετικά με τους γνωστικούς μηχανισμούς, όπως αυτός της προσοχής ή απλώς έχουν μια διαισθητική αντίληψη της λειτουργίας και επίδρασης των Μέσων Ενημέρωσης και Κοινωνικής Δικτύωσης. Σε κάθε περίπτωση, η στρατηγική τους, εδώ και περίπου 20 μέρες, είναι εντυπωσιακή (και εντυπωσιακά ανησυχητική).
ΓΝΩΜΕΣ
Η Επιστήμη και η Μουσική ως Αλληλένδετοι Τομείς

10/02/2025

Η επιστήμη και η μουσική συχνά θεωρούνταν ξεχωριστοί τομείς και κατευθύνσεις - η μεν επιστήμη καθοδηγούμενη από τη λογική και η δε μουσική καθοδηγούμενη από το συναίσθημα.
ΓΝΩΜΕΣ
Από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο στον Liang Wenfeng: Είναι το DeepSeek ο εκδημοκρατισμός της τεχνητής νοημοσύνης;

30/01/2025

Για μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, η γραπτή γνώση ήταν προνόμιο των λίγων. Ενώ τα πρώτα καταγεγραμμένα κείμενα χρονολογούνται γύρω στο 3100 π.Χ., όταν οι Σουμέριοι κατέγραφαν διοικητικά και οικονομικά δεδομένα σε πήλινες πινακίδες, η πρόσβαση στον γραπτό λόγο παρέμεινε εξαιρετικά περιορισμένη για χιλιάδες χρόνια. 
ΓΝΩΜΕΣ
Τα πρώτα συμπεράσματα από τη μεγάλη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

19/12/2024

Πού χρειάζονται διορθωτικές παρεμβάσεις και γιατί είναι αναγκαία η ουσιαστική στήριξη από το κεντρικό κράτος.
ΓΝΩΜΕΣ
Η μετάβαση της Λεμεσού σε μια σύγχρονη, κλιματικά ουδέτερη και έξυπνη ευρωπαϊκή πόλη

04/04/2024

"Η Λεμεσός στις πρωτοπόρες πόλεις της Ευρώπης. Η πόλη μας πέρασε με επιτυχία και το τελικό ορόσημο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Άνοιξε ο δρόμος για χρηματοδοτήσεις δεκάρων έργων τα επόμενα χρόνια."
ΓΝΩΜΕΣ
Σάννα: η γλώσσα των Μαρωνιτών της Κύπρου που παλεύει για επιβίωση

07/03/2024

Είχα τη χαρά να παρευρεθώ την περασμένη Δευτέρα (4 Μαρτίου 2024) στο ΡΙΚ, όπου προβλήθηκε για πρώτη φορά το ντοκιμαντέρ «Sanna – Η γλώσσα μας». Ήταν μια εκδήλωση αρκούντως διαφωτιστική για να καταλάβουμε όλοι τη σημασία της Σάννα, της κυπριακής μαρωνίτικης, που αποτελεί κράμα (και συνεπώς διασώζει πλούτο) διαφορετικών γλωσσών.
ΓΝΩΜΕΣ
Πενήντα χρόνια μνήμης από το ημερολόγιο μιας απαισιόδοξης προσφυγοπούλας

13/02/2024

Πότε ήμουν παιδούλα, πότε ανέβηκα τη σκάλα της εφηβείας , πότε άρχισα να την κατεβαίνω , τώρα στα μέσα του κατήφορου αρχίζω να ανασκαλεύω ( πάλι;) τις μνήμες , κι  αυτές αναζωπυρώνονται και παράξενο ακόμα με πονούν.
ΓΝΩΜΕΣ
Μικροκινητικότητα: Η Κύπρος ενώπιον μεγάλων αλλαγών στη μετακίνηση και την κυκλοφορία

29/01/2024

Διαβάστε το καινούριο άρθρο του Δημάρχου Στροβόλου κ. Ανδρέα Β. Παπαχαραλάμπους σχετικά με τη μικροκινητικότητα.

Περισσότερα (αναζήτηση στην κατηγορία 'ΓΝΩΜΕΣ')

Διαφημιστείτε εδώ